امیرعبداللهیان و انتظارات مردم

وزیر خارجه ۵۷ ساله ایران، از سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ فعالیت خود را در دستگاه دیپلماسی کشور آغاز کرده ، در طی سال‌ها مراتب کارشناسی را در وزارت امور خارجه پشت سر گذاشته و به تدریج در سمت های بالاتر قرار گرفته است؛چنان که در سابقه کاری او سمت‌هایی چون معاون عربی و آفریقایی وزارت امورخارجه،  مدیرکل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت امورخارجه،  سفیر جمهوری اسلامی ایران در منامه بحرین، رئیس ستاد ویژه عراق وزارت امور خارجه ، معاون نماینده ویژه وزیر خارجه در امور عراق و… مشاهده می‌شود.

پر واضح است که در برابر امیرعبداللهیان به عنوان وزیر امور خارجه جدید ایران چالش‌های عظیمی قرار دارد، آوردگاهی از” تهدیدها  و فرصت ها “و باید دید که آیا او با توجه به سابقه کاری‌اش این توانایی را دارد که تهدیدها را کم و یا حتی به فرصت تبدیل کند، بنا به گفته برخی از کارشناسان سیاست خارجی و دیپلمات‌هایی که با او کار کرده‌اند، امیرعبداللهیان معتقد به کار جمعی و اهل مشورت است و بدنه وزارت خارجه چون با او کار کرده است برند وزارت خارجه‌ای او را قبول دارد،  با توجه به این خصوصیات این امید وجود دارد که او  در این حوزه،  فارغ از نگاه‌های سیاسی و جناحی نظرات دیپلمات‌های باسابقه و کارشناسان خبره کشور در حوزه سیاست خارجی را در پیشبرد امور مدنظر قرار دهد تا بتواند در یک جایگاه ملی با رویکردی عملگرایانه و نه شعاری در راستای تامین منافع ملی مردم ایران حرکت کند چنان که اکثریت قاطع  مردم احساس کنند سیاست خارجی کشور صرفاً در خدمت تأمین اهداف ایدئولوژیک نیست ، بلکه مستقیم منافع، حقوق و معیشت آن‌ها را نیز در نظر دارد و او وزیر خارجه‌ای برای تمامی اقشار مردم ایران با دیدگاه‌های فکری مختلف است.

از دیگر سو هدایت و پیشبرد امور در وزارت امور خارجه مبتنی بر کار  و نظرات کارشناسی است و این انتظار وجود دارد که او از بدنه کارشناسی وزارت امور خارجه به خوبی استفاده کند و خود او نیز بدون در نظر گرفتن ملاحظات مبتنی بر قدرت و جایگاه و صرفا  بر مبنای منافع کشور و مردم ایران، نظرات کارشناسی خود و بدنه وزارت خارجه را  به نهادهای عالی رتبه تصمیم گیر و تصمیم ساز در کشور منتقل کند.

به گفته برخی از کارشناسان حوزه سیاست خارجی حسین امیر عبداللهیان  از یک سو به عنوان یک دیپلمات با سابقه در وزارت امور خارجه شناخته می شود و از سوی دیگر ریشه فعالیت هایش در حوزه های نظامی به او چهره دو وجهی بخشیده است  و عرصه فعالیتش معطوف به این بوده است که “میدان” و “دیپلماسی” را به هم مرتبط کند و در همین چارچوب او به احتمال زیاد از این توانمندی و پتانسیل برخوردار است که ارتباط خوبی بین دستگاه دیپلماسی و برخی از دیگر نهادهایی که خارج از قوه مجریه در عرصه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در سیاست خارجی کشور ایجاد کند.

او همچنین باید تلاش کند که سیاست خارجی  کشور را از میان چرخ‌دنده‌های سیاست داخلی خلاص کند؛ چرا که  بازی‌ها و مانع‌تراشی‌های سیاست داخلی در سال‌های اخیر هزینهٔ هنگفتی به سیاست خارجی تحمیل کرده و ایران را از بسیاری از فرصت‌ها محروم ساخته است.

یکی از الویت های کاری دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی بنا بر گفته  ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهوری تعامل با همسایگان است و با توجه به سوابق کاری وزیر امور خارجه جدید در این حوزه باید دید که آیا در آینده نزدیک شاهد تغییر ملموسی در روابط ایران و برخی از کشورهای همسایه که در اثر رقابت های منطقه ای و تلاش برخی قدرت های فرامنطقه ای و…به سمت سردی و حتی بعضا تخاصم  رفته است،  خواهیم بود یا نه؟

قطعا در حال حاضر یکی از ابر چالش‌های پیش روی حسین امیرعبداللهیان به عنوان وزیر امور خارجه، پیشبرد سیاست‌های نظام در مورد مذاکرات احیای برجام  از جمله آغاز مجدد مذاکرات وین، چینش تیم مذاکره کننده جدید، چگونگی استفاده از تجربیات تیم پیشین، چگونگی تعامل با کشورهای عضو برجام و… است، البته در صورتی که همچنان پرونده هسته ای در وزارت خارجه باقی بماند و برخی از تلاش ها برای ارجاع این پرونده به شورای عالی امنیت  ملی کشور به نتیجه نرسد.

امیرعبداالهیان  که در جلسه  سخنرانی خود در صحن علنی مجلس در روز یکشنبه به صورت گذرا برخی از برنامه و الویت‌های خود در حوزه سیاست خارجی را تشریح کرد و به سوالات تعدادی از نمایندگان موافق و مخالف خود  پاسخ داد در تشریح نگاهش  به موضوع سیاست خارجی متوازن که به عنوان یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی مطرح شده است به نمایندگان مجلس گفت در غرب آسیا به دنبال نهادینه کردن دستاوردهای میدانی مقاومت هستیم. همچنین در شرق آسیا و شبه قاره و در حوزه تمدنی ایران به دنبال استفاده از قدرت های نوظهور اقتصادی هستیم، تا معیشت مردم و تجارت بین‌الملل را ارتقا بخشیم. سیاست خارجی متوازن یعنی سیاست ما متمرکز بر یک نقطه نباشد بلکه در تمام قاره‌ها و در تمام حوزه‌های جهان چند کشور را به عنوان اولویت سیاست خارجی در نظر بگیریم و سپس بر اساس برنامه و زمان بندی در راستای سایر اهداف گام برخواهیم داشت.

او همچنین در مورد موضوع دیپلماسی اقتصادی و توجه وزارت خارجه در دوران جدید به آن نیز اظهار کرد: مشکلی که ما در وزارت خارجه داریم، رویکرد غلطی بود که اقتصاد محور نبود، رویکرد وزارت امور خارجه دولت سیزدهم اقتصاد محور است.

او ابراز امیدواری کرد که در برنامه بودجه سال آینده وزارتخانه هایی که ماموریت تجارت بین‌الملل دارند بتوانند کارشناسان زبده خودشان را به دستگاه دیپلماسی معرفی کنند و متناسب با هر رویکردی آنها را در سفارتخانه های ایران در خارج از کشور مستقر کنند.

امیرعبداللهیان همچنین تاکید بر این دارد که وزارت امور خارجه در دوران او، وزارت برجام نخواهد بود و تلاش دارد وزارت امور خارجه را به برجام گره نزند، او در این ارتباط به نمایندگان مجلس گفت که ما مذاکره را ابزاری از دیپلماسی می‌دانیم و از میز مذاکره منطقی و توام با اقتدار و حکمت فرار نخواهیم کرد، ما همه تلاش خود را برای بی اثر کردن تحریم ها به‌کار خواهیم بست اما وزارت امور خارجه را به برجام گره نخواهیم زد و با مذاکره‌ای همراه می شویم که فرسایشی نباشد و تامین کننده حقوق و منافع ملت ایران باشد.

این دیپلمات باسابقه افزود که مذاکره را ابزار دیپلماسی می دانیم، اما نه زیر سایه تهدید ، معطل سازی و مذاکره برای مذاکره بلکه از موضع منطق حکیمانه و با نگاه به تامین منافع حداکثری و حقوق ملت ایران.

امیر عبداللهیان بر اساس اظهارات خود در صدد است که در چارچوب تجربیات ۵ ساله اخیر خود به عنوان دستیار رییس مجلس در امور بین المل توجه ویژه ای به دیپلماسی پارلمانی داشته باشد و وعده هایی را در این ارتباط به نمایندگان مجلس یازدهم داده است.

او همچنین با تشریح نگاه دولت سیزدهم به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های ایرانیان خارج از کشور اعلام کرده است که رییس جمهور از این انگیزه برخوردار است که” شورای عالی ایرانیان خارج از کشور” را احیا کند  و در صورت وقوع چنین اتفاقی دبیرخانه این شورا، وزارت امور خارجه خواهد بود.

وزیر خارجه دولت سیزدهم همچنین تاکید کرده است که تمرکز بر اصلاح ساختار، استفاده از تمام ظرفیت نیروی انسانی، جذب نیروهای جدید، احیای دانشکده روابط بین الملل و توجه به آموزش و ابعاد مختلف سیاست خارجی از دیگر برنامه های او در این وزارت خانه خواهد بود.

امیر عبداللهیان به عنوان دیپلماتی با سابقه قطعا می‌داند که عرصه  دیپلماسی، قهرمان ندارد و ممکن است که او به عنوان وزیر امور خارجه بارها در راستای تامین منافع کشور و مردم در عرصه داخلی و خارجی قربانی شود، او به خوبی می‌داند که برای این که وزیر خارجه تمام مردم ایران باشد  و این که هم در عرصه داخل و هم عرصه بین‌الملل از جایگاه قابل قبول و موثری برخوردار باشد، راه بسیار سختی را در پیش رو دارد.

او از وضعیت بد اقتصادی مردم، اثرات قابل توجه تحریم ها بر معیشت آنها و کوچک شدن هر روزه سفره آن‌ها آگاه است  و می‌داند که این روزها اقتصاد و  حتی سلامت مردم ایران ارتباط بسیار تنگاتنگی با سیاست خارجی کشور دارد و مردم از  او انتظار دارند که به عنوان رییس دستگاه دیپلماسی با اتخاذ سیاست خارجی فعال، پویا و متوازن مبتنی بر تنش‌زدایی و دور از شعارگرایی تلاش کند باری از دوش مردم ایران بردارد نه این که سیاست خارجی باعث ایجاد تنش و تحمیل هزینه بیشتر به کشور شود و بر میزان یاس و ناامیدی مردم از وضع موجود بیفزاید .